Dosyaya Barzanî di palisqeyê pola yê Stalînî de

Ev kurtenivîseke Wizîrî Aşo ye ku min di pirtûkeke PDFê de dît û ji aliyê Îsmaîl Hesafî hatiye wergerandin bo zimanê erebî. Min jî xwest wê bikim kurmancî. Min beşek jê wergerand û her ji min were, ez ê wergera wê temam bikim.
Têbiniyên min li ser nivîsê hene ku diyar e ne bi zimanekî objektîv hatiye nivîsîn lê dîsa jî hêja ye mirov bixwîne û bide ber çavkaniyên din ta ku bikare, baştir dîroka sedsala borî ya têkoşîn û berxwedana kurdan bi giştî û ya PDK û Mele Mistefa barzanî bi tayabetî fêm bike.


Dilyar Amûdî

Agahî
Nivîskar: Wizîrî Aşo

Wergêr: Îsmaîl hesaf
Wergêrê Wergerê: Dilyar Amûdî

                              Dosyaya Barzanî di palisqeyê pola yê Stalînî de

                 

                                                                         Diyarî

Ez vî karê xwe diyarî giyanê serokê gelê kurd, wî mêrê ji polayê ku di 50 salî de qet neçemiya, wî kesê ku wek serok û fedakar alaya kurdayetiyê berz kir, serokê nemir, Melle Mistefa Barzanî,her şoreşgerê berra ku li ser rêya wî bi rê ve çû û  giyanê pêşmergeyên leheng dikim.

Dr. Îsmaîl Hesaf

                                                                   Pêşgotina Wegêrî

Serokê kurdî Mele Mistefa Barzanî dihesibe yek ji berbiçavtirîn serokê tevgera azadiya kurdî ya dîroka hevdem, ne tenê ji ber ku dirêjtirîn şoreşa çekdar a gelê kurd bi rê ve bir lê ji ber ku rêya Barzanîzmê kir rêyeke mayinde û dibistaneke berxwedanê ku navê Barzanî û gelê kurd bi hev ve hat bestin ku êdî ji hev naqetin.

Xwendekarên kurd ên ku li zanîngeh û enstîtûyên dewletên biyanî dixwent, bûbûn balyozên gelê xwe li derve. Bi piranî gava ku xwendekarekî hewl dida ku pirsa kurd û dadweriya wê pirsê ji kesekî yan aliyekî biyanî re rave bike, dikir nedikir nedikarî bigihêje armanca xwe û nedikarî ramana xwe bigihîne aliyê din lê çawa navê Barzanî digot, ev mamika aloz dihat çareserkirin. Ez bi xwe di salê xwendina xwe (1975-1986) gelek caran ketime vê rewşê gava ez li bajarê Mosko, Warşova, Vîena yan welatek ji welatên Soviyeta berê bûm.

Divê em balê bikşînin ser hindê ku navê Barzanî di asta navdewletî de, kurd destnîşan dikirin, di wê dema ku dorpêçeke giran li ser şorşea kurd hebû û dezenformasyonek li wê dihat kirin û raya giştî ya cîhanê di dema şerê sar de bi awayekî balkêş, çavên xwe û guhên xwe li ser pirsa kurd digirtin. Ji xwe navgînên ragihandinê yên wek înternet, telefon û entrfon û hwd jî ne berdest bûn. Dengê kurdan carinan di rêya wan rojnamevanên mezin ên serdana Kurdistanê dikir û bi serokê Barzanî re li lanî wî diciviyan re digihişt derve. Herwiha carinan di rêya radyoya Londonê yan jî di rêya radyoya Dengê Kurdistanê ku weşana wê ji aliyê hêzên ewlehiya hikûmeta iraqî ve dihat xera kirin ku muzîka wek “Hanî ... hanî” an jî heytehût li ser heman frekansa Dengê Kurdistanê dihat weşandin. Lê divê em rola nûneriya şoreşê li derve, serdana serokên şoreşê bo derve û rola xwendekarên li derve ji bîr nekin.

Ji aliyekî din ve, divê em diyar bikin ku serok Barzanî dihseibe yek ji berbiçavtirîn serokê şoreşên azadiyê yên sedsala 20an û divê mirov wê têxe rêza serokên mezin ên ku di sedsala borî de derketin wek Mahatma Ghandi[1], Sun Yat Sen[2], Mao Tse Tung[3], Kim Îl Song[4], Ho Chi Minh[5], Patrice Lumumba[6]...hwd ji ber ku rola Barzanî di hişyarkirina gelê xwe de û cihê wî asta navdewletî de qet ne kêmî rola van serokan e.

Berlkî baştir e ku em li ser dema Şerê Cîhanê yê Duyem rawestin ta ku em berjeng û delîlan li ser van gotinên xwe bînin. Di wê dema ku piraniya gelan li bendî encama şerî bûn, Serokê Kurd Mele Mistefa şoreşeke berra li dijî hikûmeta Bexdayê ya sîxur û serokên wê yên birîtanî bi rê ve dibir. Şoreşa Barzanî ya salên 1943-1945an şoreşeke yekta ya wê demê bû bê ku sîwaneke navdewletî jî jê re hebe ku serokên. Di wê demê de dewletên hevalbend li konferansên xwe yên Casablancayê, tehran Yalta û di dawiyê Butisdamê siberoja cîhanê diyar dikir.

Di dawiya sala 1943an de bi serokatiya Mele Mistefa Barzanî serkeftin û destkevtiyên bêhempa bi dest xistin. Gava hikûmeta Nûrî El-Seîd fêm kir ku êdî planên wê yên têkbirina şoreşa kurdî bi ser nakevin, qebûl kir ku gotûbêjan bi aliyê kurdî re bike.

Didome û lêborîn bo kêmasiyan

---

[1] Mahatma Ghandi sala 1878an di malbateke ji... ji dayik bû ku kasta sêyem a çar kastên hindûyan e. Ew kast li gorî hêmana Ahmisayê tevdigere ku nabe ziyan li ti heyberî bê kirin.Dîplomaya parêzeriyê li Brîtanyayê wergirt û 21 salan li Afrîkaya Başûr xebitî û mafên reşikan parastin. Gava vegeriya Mûmabi(navê berê Bûmbay), xelkê bi coşeke mezin pêşwaziya wî kir û navê “Mahatma” anku “gewretirîn giyan” lê kir. Banşîlyayê* (bêtundûtûjî) damezirand ku berxwedana sivîl û boykotkirina dagirkeriya ingilîz ji xwe re kir metoda berxwedanê. Hindistan sala 1947an serxwebûna xwe bi dest xist û Mahatma sala 1948an li ser destê zilamekî ji Sîxan* hat kuştin.

[2] Sun Yat Sen: (1866-1925) siyasetmedar û serokekî çînî ye û damezirînerê Komara Çînê û serokê wê yê demkî (1911-1912)(wergêr)

[3] Mao Tse Tung: (1893-1976) li bajarê Şawşanê yê Xunanê di malbateke cotyar de ji dayik bû. Di destpêka 1927an de Artêşa Şoreşger damezirand. Di destpêka Cotmeha 1949an de li qada Tîyênê ya Pekînê Komara Çînê ya Gelî ragihand. Mao xwediyê têgeha “şoreşa çandeyî” ye û di sala 1976an li Pekînê mir.(Wergêr)

[4] Kim Îl Sung: Di sala 1912an de ji dayik bû û ji sala 1926an de dest bi siyasetê kir û di Artêşa Soviyetê de xebitî. Stalîn ew bi birêveberiya Koreyê peywirdar kir. Bi xêra wî, bingehên rizgarkirina Koreyê hatin danîn û Partiya Karî ya Koreyî hat damezirandin. Dihesibe yekem serokê cîhanê ku demeke dirêj li ser hukimî ma. Di 8/7/1994an de mir. (Wergêr)

[5] Ho Chi Minh: (1890-1969)Damezirînerê dewleta Vîetnama Bakurî û pêşengê serdema neteweyî li Çîna Hindî bû.. Navê wî ...* lê dûre wek Ho Chi Minh hat nasîn. Di serdema Şerê Cîhanê yê Duyem de li dijî japonan şer kir ta ku wan ji welatê xwe derxîne. Piştî wê li dijî mêtîngehgeriya Fransayê û dûre ya Amerîkayê şer kir. Dihesibe yek ji berbiçavtirîn kesayetên tevgerên azadiyê yên cîhanê. Sala 1969an mir.(Wergêr)

[6] Patrice Lumumba:(1925-1961) Li Kongoyê ji dayik bûye. Sala 1958an Tevgera Niştimanî ya Kongoyê damezirand ta ku li dijî mêtîngeriya Belçîkayê têbikoşe. Di Hezîrana 1960î de serxwebûna welatê xwe bi dest xist. Di heman salê de bû serokê yekem ê hikûmeta serxwebûnê. Piştî derbeya leşkerÎ ya 14ê Îlona 1960î, Lumumba hat girtin û wan ew radestî Chumby yê Kangayê kir ku di 27ê Rêbendanê 1961ê hat bidarvekirin.(Wergêr)