Kurdistan serbixwe dê bihişt be?

 

Gava em biçûk bûn, Kurdistana azad a mezin ji min re wisa xuya dibû, wek ku ew ê bihişt be. Em ê hemû azad, dewlemend bin, kêşe û xemgînî dê tine bin lê tenê şahî bextewarî dê hebin. Helbet mirov mezin dibe û serê wî li kevirî dikeve û fêm dike ku azadî û serxwebûn welatî nake bihişt lê rê vedike ku welatekî wek bihiştê bê avakirin. 

Mixabin em hîn gelekî dûrî wê rêyê ne û heta hinekan dev ji wê armancê jî berdaye û wek xewneke nepêkan dibînin.  

Ez bixwe bi xewnê mezin bûm û her çiqasî bizanim ku dûr e û ihtimala ku ez bibînim jî hîn dûrtir e, ez naxwazim dev ji wê xewnê berdim. Lê wek min di serî de got, serxwebûn û azadî mirovî nabe bihiştê. Nexasim li welatekî wek welatê me mezin, rengîn bi zarava, devok, ol û mezhebên xwe, gelek zehmetiyan li pêşberî me datînin.   

Ev pirrengîniya me, bedewî û ciwaniya welatê me ye lê piştî sedan salan ji bindestiyê divê mirov ji niha de bizane ka ew ê çawa welatê xwe bi rê ve bibe, çawa dê bihêle ku her kes ji vî welatî hez bike û xwe ayidî wî hîs bike. 

Divê em bizanin bê perwerde dê çawa be, divê em bizanin ew ê ol li kû bin, divê em bizanin ka em Kurdistanê bi sîstemeke federatîv bi rê ve bibin an navendî? Gelo ew du elifbê hebin an jî em ê bên ser elifbêyekê? Gelo ew zaravayeke fermî hebe yan ew ê her zaravayên fermî yên herêman hebin? Gelo Kurmanc dê fêrî kirmanckî, soranî û hewramî bibin an tenê Kurmancî? Heman pirs ji bo soran, kirmanc û hewraman jî divê were pirsîn. Gelo em pergaleke perwerdehiyê çêkin ku her çar perçe ji bîr bikin wan cudahiyên ku bi salan di navbera wan de hatibe çandin yan em ê jî wek ereban welatê xwe bikin çar perçe û mîrata neyaran bidomînin?  

Gelo em ê çi bikin da ku êzîdî xwe xerîb hîs nekin û hinek kurdên misilman dev ji çavsorî û xerabiya xwe li himberî wam berdin? Em ê wek Iraq û Tirkiyeyê bin ku li elewî û şiiyên xwe wek neyaran dinere yan em biaqiltir bin?

Em ê çi bikim ji kêmîniyên Kurdistanê? Siryan bin, tirkmen bin, ereb bin yan çi bin, ew ê di çi rewşê de bin?  

Mixabin hîn Kurdistana serbixwe çênebûye lê ev pirs û gelek pirsên wek wan hene ku divê em ji niha ve bersivan wan bidin. Em dereng mane ji bo gelek tiştan lê bila ev tişt nebin astent û zehmetî li ber me. 

Heger mirov li başûr binere dê bibîne ku tecrubeya wan bi kêmasî ye. Gelek tişt hebûn diviyabû bihatina kirin ku ew bibûna bingehê Kurdistana mezin, nehatine kirin. Lê em wek civat û kes jî, divê xwe amade bikin û bersivê bidin. Divê em tevger û reftarên xwe li gorî wê bikin.

Kurdistana serbixwe xewn be yan na; ez dixwazim bikarim biçim bi hêsanî û bi trenekê biçim Kirmaşanê da ku beşdarî konserekê bibim, dixwazim derfet hebe ku dil têkevim keçeke sineyî, li Mehabadê bigerim, li Kerkûkê û Silêmaniyê biçim zanîngehê, şevekê li Hewlêrê bimînim. Dixwazim biharan biçim Wanê û ji wir xwe bera ber bi Mêrdînê ve bidim û li jorê li beriya wê binerim. Dixwazim biçim festivala Dêrsimê. Dixwazim havînan biçim Efrînê û masiyan li wir bixwim. Li Kobaniyê biçim ser Firatê, biçim Amûdê bo diya xwe bibînim û ez yara xwe bi destê hev bigirin û li Qamişloyê bigerin. 

Kurdistana me mezin û xweşik e lê divê em jî bizanim ka em ê çawa wé xweşikiyê biparêzin da ku welatê me bibe bihişt.

Kêzikên qeheweyî

Kêzikên qeheweyî

Kêzikên textikî

jineke sergirtî, bi panzdeh euroyan

Ma tu çima ewqasî erzan î?!!

Dipirse, mêrê simbêlboq

Elmanên fêrî "dürüm û döner"ê bûyÎ

Şalûşepik li bin wêneyê bosfora Stembolê

Ka dermanê kêzikan!

Penaberekî destjêkirî, keçeke ewropayî

mejiyek, mejiyek bi erdê ve herikî

Stran, kilam, helbest, çîrok, wêje û daçekên wendabûyî

Mirovekî perçewerçebûyî

Beşek bi jineke 50î salî re

li cafeyeke Almanyayê

Beşek di zirnazîqeke ji textan de

Beşek li bareke di bin dumana stranên etnîk de

Beşek li poleke zimanî

beşek bi keçeke finlendî re

yekî din, li odeyeke tijî kêzikên qehweyî

kêzikên textikî

Ka dermanê kêzikan!

Yarê min gule berda min)

 Ew şeş salî bû, ez pênc salî bûm

Em ji hespên li darika siwar dibûn

Kincên wî reş, yên min spî bûn 

Di şerî de, her ew bi ser diket 

Gum gum.. gule berda min

Gum gum... Li erdê ketim

Gum gum... Çi dengekî nexweş

Gum gum... Dilyarê min gule bera min da

 Demsal hatin, dem guherî 

Gava ez mezin bûm, min digotê, yê min 

Ew ê her bikeniya û bigota 

"Tê bîra te gava me dilîst?" 

Gum gum... Min gule berda te 

Gum gum... Tu li erdê diketî

Gum gum... Çi dengê nexweş

Gum gum... Min gule berdidan te 

Muzîkê lê da û xelkê stra 

Tenê bo min, zengilê dêrê lê da 

Niha ew çû, nizanim çima 

Heta îro, carinan digirîm

Hema negot bi xatirê te  

Dem neda ku derewan jî bike  

Gum gum.. gule berda min

Gum gum... Li erdê ketim

Gum gum... Çi dengekî nexweş

Gum gum... Dilyarê min gule bera min da

https://youtu.be/qgDrpWWxuto

Cahilê 41 salî

 Min xwe şuşt,

Xwe zuha kir

Kir û nekir pak nebûm

Cîhan qirêj bû

Av, hewa... Dîwar jî

Dîsa dawerivîn ji min gotinên bêwate

Ez bûm cahilekî çil û yek salî

Cahilekî rihspî

Qîreqîra ciwanan li dora min

Pêlîstokên aşopî

Aşopên li suriştên Ewropayê

Ez her ez im

Gemartir, wendatir, şaştir

Aciz bû. Bi hezaran fikirên seyr û bêserûbin di serê min de dile'bitin . Nizanim ka ez çi bikin. Ji xwe re dibêjim 'Elifeyê, rûnê! Dev ji xwe berde! Salar, zilamekî baş e! Biaqil e! Dizane çi dike û di ser her tiştî re dilsoz e û ji min hez dike." Lê tiştekî din heye dev ji min bernade...

Nizanim xweda û şeytan hene yan na, lê çi be ew tiştê dikeve serê min û dev ji min bernade, her ji min re dibêje, "Salar têra te nake. Divê kelecaneke din jiyanê de hene. Tu ne ew kes î ya ku hema biçî karî û vegere, şîvê bixwî û hefteyê carekê yan du caran jî zilamek bê ku li  rûyê te binere xwe bera ser te de û xelas! Tu ne ew î! Kelecan û tiştên cuda ji te re lazim in."

Gum gum gum

 

Gum gum gum

Zing zing û sed zing

Sal û meh…

Roj û şev

Sed roj… sed şev

Teq û req

Şewitî rû… qermiçî  

Koncal vebûn û tê werbûn

Ez, hemû evîn û çîrok

Civiyan pêl li derdora çavikan

Pêl û sed pêl..

guj û guj…

xuş û xuş

pêl û hezar pêl

 

Herikîn bi ser de teyrok

 

Herikî..

Gum û gum û gum

 

Kalo derket ji bin firtonê

Dest danî ser hêviyê

Got..

Gurm gurma sala

Zing zinga meha

Kuşt dil

Tüne kir hêvî

 

 

 

Pezkûvî

 Pezkûvî li ser girî,

Û bêdengî qiloçên xwe bi ezmanan dixe wek pezkûvî

Gaveê jî nêzik nebe, rêbero!

Dûr jî neçe

Cihê te ew cih e ku reh jê çav li reh dikevin

Û erd jî çav li mîrata xwe dikeve

pezkûvî li ser girî,

û bêdengiyeke polayî qiloçên xwe bi ezmanan dixe wek pezkûvî

Tirkî dikare bi kurdî loma ‘em ders dixebitin’

Tirkî dikare bi kurdî û heta pê li serê kurdî jî dike. Ev rastiyek e. Nizanim sedem çi ye lê tirkî zimanekî wisa ye ku xwe vedizne nava mejitê mirovî, hêlîna xwe tê de çêdike û hêkan lê dike û çêlîkên xwe lê xwedî dike. 

Lewra ez naxwazim behsa ziman, giringiya zimanî û bandora zimanî nekim lê ji roja ku min bi serxetiyan re daye û stendiye, gelek qalibên wisa min dîtine ku mejiyê min dike haho û hawar û her mereq dikim gelo çima wisa dikin. Helbet piştî salan min zanî ku sedem ew e ku tirkî dikare bi kurdî û ne sûcê ti kesî ye.

Îca yek ji wan qalibên ku ez dixwazim li ser rawestim jî ev e; bi ingilîzî “study”, bi erebî “دراسة” bi farisî jî herwiha “درس خواندن” e. 

Nebêjin îca ev ji kû derket; min vîdeoyek li ser youtube dît ku bi sernavê “"Resul Bafeyî /Dema Naxwazim Ders Bişixulim.” Wisa nekin wek ku Resûl tenê wisa dibêje. Hemû serxetî bê istisna wisa yan jî qalibekî nêzîkî vê dibêjin. Bi min heta cihekî normal e jî lê…

Ez paşê werim ser “lê”yê. Pêşî ez ji we re bibêjim ku me li binxetê çi digot, me tenê digot “xwendin.” Besî me bû. 

Ez nizanim başûr lê wek di sernavê vîdeoya jorê de jî xuya ye serxetî “ders(an) dişuxilim/dixebitim) dibêjin ku bi temamî wergera tirkî ye Helbet ez nizanim jî ka rojhilatî çi dibêjin û herwiha ez nizanim bê divê em kîjan were gotin jî. 

Heta ez nizanim bê ya em di bin bandora erebî de mane yan zimanê me û erebî li hev hatiye ji ber ya me û ereban bi temamî ne wek hev e. 

Ereb “derese û dirase” bi kar tînin ku bingehê peyva “dersê” ye lê peyveke cuda ya xwendinê ji li ba wan heye lê em peyva “xwendin”ê ji bo herduyan bi kar tînin. 

Eger em binerin ka li medreseyan çi dihat gotin, belkî û ez ne piştrast im em hîn bibin bê divê em çi bibêjim lê niha tiştê herî beloq bi min tê ya ku li serxetê tê gotin..

Ez qet ihtimala ku ez şaş bim ji bîr nakim lewra dibêjim belkî serxetî jî rast bin. Îca ez vegerim ser wê “lê”ya ku min li jorê hiştibû. 

Erê, reng e ku ya li serxetê tê gotin rasttir be lê ka çima hûn natewînin. Gava mirov dibêje “ez ders dixwînim” û ne “ez dersan/dersê/dersa xwe dixwînim” wek ku tu bibêjî, şûjinan di guhê min de radike. 

Ha loma ez dibêjim tirkî dikare bi kurdî, tirkî pê li serê kurdî dike. Mirovên me “ders dixwînin, êk dixwin, mirîşk dikujin…” 

Ez guneh im, hema ji bo xatirê min vê tewanga “pirjimariyê” (binerin ez behsa ya nêr û mê yên yekjimar nakim) nekujin, telef nekin….

Evîn di bin baranê de (beşê 1ê)

Sala 2013an bû, eger ez ne şaş bim, min ev roman wergerand. Roman ya nivîskarê ereb Necîb Mefûzî ye ku xelata Nobelê jî wergirtiye.

Wisa sekinîm û sekinîm, min ji du weşanxaneyan re jî şand ka dixwazin biweşînin welhasil wan zêde guh lê îca ez difikirim ku beş bi beş di bloga xwe de biweşînin:

Beşê yekê:

Herikîneke mirovan bêsekin û bêhedan li bin guhê hev dikeve. Deng ji hemû qatên wê berz dibin. Di tevahiya xwe de tevliheviyekê ji rengên keskesorê çêdike. Dan tenişta hev, bêdeng bi rê ve çûn...

Kirasekî qehweyî û kinik lê bû, porê wê yê reş xwe bi ser serî û eniya wê de berdabû. Wî jî gomlekekî şîn û pantalonekî gewr li xwe kiribû, porê xwe yê reş bi aliyê rastê ve şeh kiribû. Di çavên wê de nerîneke hingivîn û bendewar dibiriqî. Di çavên wî de beqiyeke biçûk peyda dibû, lê gelekî li pozê wî yê tûjik û rast dihat. Wê çendî xwe radestî meşê kiribû jî, lê ew bi xwe li hêviya fersendê bû.

Lawikî got:

- Qereblixî nayê kişandin.

keçik di dengeke di ber xwe de bişirî û got:

- Lê pir xweş e.

Bersiva wê wek reftareke xweşok hesiband, ne zêdetir. Belê dizanî ku ew tenê bersivekê ji xwesteka dilê wî re… Bi zend û bendên xwe yên badayî Kafeteriya Harûnî nîşanî wê da û ew jî bi yekdilî pê re berê xwe da wê derê.

Derbasî gulistana li dawiyê bûn û herduyan hema cihekî vala di bin dêliya lavlavkê de bijart, li derdora xwe nerîn û awirên xwe pev veguheztin. Bêyî ku gazinan bikin, herdu jî bi germahiyeke biwexm hisiyan. Du qedehên lîmonatayê xwestin. Lawikî xwe amade kir ku behsa mijara xwe ya giring bike, lê ji xwe re got, “Bila axiftin jixweber û bi şêweyeke siruştî dest pê bike û di dema xwe de bibe; wisa çêtir e”.

Lawikî Got:

- Dema zanîngehê wek xewnekê hat û çû

Wê jî wisa got:

- Bi xweşî û nexweşiyên xwe.

- Çend meh in û her yek ji me dê dest bi karmendiya xwe bike

Keçikê ji bo pesendkirinê serê xwe xwar kir û pirsî:

-Lê dinya bi kû ve diçe?

Ev pirsa ku li her derê û di her demê de li bin guhê wî dikeve. Bi kû ve? Aştî an şer? Û tofana gotegotan?

Gotina min azad e

Stranek carinan gelek tiştan diguherîne. Ev stran jî ya Emel Meslûsiyê ye ku bûbû sembola şoreşa Tûnisê ya ku pê re "Bihara Erebî" dest pê kir.

Min wisa wergerand:

Ez ew kesên  azad im ku natirsin

Ez ew razên nemir im

Dengê wan kesan im ku serî netewandine

Ez di nava heytehûtê de wate me

Ez mafê wan mezlûman im

ku ji aliyê wan segên han ve hatine firotin

ew segên ku gepa nanî talan dikin,

û li ber pêtên ramanan deriyan digirin

...

Ez ew kesên  azad im ku natirsin

Ez ew razên nemir im

Dengê wan kesan im ku serî netewandine

Ez azad im 

û gotina min azad e

Ez azad im 

û gotina min azad e

...

Heqê nanî ji bîr neke

kesên gepê di ber mirovî de dihêlin ji bîr neke

û xayinên serdemên kambax jî ji bîr neke

...

Ez ew kesên  azad im ku natirsin

Ez ew razên nemir im

Dengê wan kesan im ku serî netewandine

Ez raza wê gula sor im

ku soriya wê bi salan hat hezkirin

ku bêhna wê di çeman de hat veşatin

ku bi kirasekî ji agir derket

û bangî azadan kir

...,

Di nava şevreşiyê de stêrek im

Di qirika zalimî de jî strî me

Ez bayek im ku êgir destê xwe dayiyê

Giyanê wan kesan im ku ji bîr nabin

Dengê wan kesan im ku qet namirin

Ka em hesinî bikin herî

û pê evîneke nû ava bikin

ku çûkan bifirîne

ku bibe welatek

û bayê hênik û baranê bi rê ke

...

 Ez hemû azadên cîhanê me

Ji çend gulleyan, tenê guleyek im

Ez hemû azadên cîhanê me

Ji çend gulleyan, tenê guleyek im

.

...

Tiştekî balkêş di stranê de ku berovajî

Dengê Emelê xweş e lê ez bi giştî li stranên erebî guhdarî nakim, tenê ji ber ev stran bûbû ya serdemeke wek serdema "Bihara Erebî" min xwest wergerînin lê mixabin devoka tûnisî jî hinekî giran e lê dibêjin ne xerab çêbûye :) https://t.co/6uXZ3YofM9 pic.twitter.com/c5Dl7xDeki

— Dilyar (@DilyarAmudi) May 22, 2020