Lê bigere

Monday, May 28, 2012

Tê ku ez bimirim

Hûn çi dibêjin? ma dem nehat?
Tê ku ez bimirim..
Çavê min hêsir dikin.. hîn jî tê ku ez bimirim

Naxwe dem hatiye..
Hinavên min min diguvêşin
Çi seyr e!
Ez ê verişim
Tê ku ez bimirim
Rep-repa dilê min e
Bawer bikin seyr e, ev hest

Ez dibêjim qey dem ev e
Dema mirinê ye
Min berê gotibû
Her raperîek piştî mirinekê pêk dihê
Ma gelo ev jî bêdengiya raperîna min e?
Hîn jî tê ku ez bimirim

Friday, May 25, 2012

Dema Niha


Dema niha: ew dema ku domandina karî di dema axaftinê de nîşan dide.
1.Di dema niha de kirde him di lêkerên gerguhêz him jî di yên negerguhêz de xwerû ye.
2.Biresera lêkerî her tewandî ye.
3. pêşgira lêkerî di dema niha di di rewşa erêniyê de ( di) û di ya neyêniyê de (ni/na) digire.
4. ji bo qertafên kesane du rewş hene:a) heger reha lêkerî ya dema niha bi tîpeke dengdar bi dawî bibe
Ez... im
Tu...î
Ew...e
Em....in
Hûn...in
Ew...in
b) heger lêker bi tîpeke dengdêr bi dawî bibe
Ez... m
Tu...yî
Ew...( vala anku tu qertafê nagire)
Em....n
Hûn...n
Ew...n
L.Negerguhêz.............L.Gerguhêz
Ez di+ç+im............ Ez kincan di+şo+mEz
diçim................... Ez dixwînim
Tu diçî ....................Tu dixwînî
Ew diçe .................Ew dixwîne
Em diçin ..................Em dixwînin
Hûn diçin ................Hûn dixwînin
Ew diçin.................... Ew dixwînin

Dema fireh jî heye, ew jî heman dema niha ye ji aliyê teşeyê ve, lê bi alîkariya hokerî domandina çalakiyê li ser demeke fireh dide nîşan:mînak:ez hergav dixwînim
Ji pirtûka Ciwan Mûradî (tirkî)
  Nîşe: ‎"ne-" pêşgira bingehîn e ya neyîniyê yr. "ni-" awarte ye û tenê li gel "zanîn" û "karîn/kanîn"ê tê bikaranîn. 

Dayikê!

Pîrka min biçûkanî ji min re digot "Tu dîn î" ez tê de difikirîm û min digot gelo bi rastî jî ez dîn im.. pîrka minê ji berê de te çavnas bûyî
Dilovaniya xwedayî li ser te pîrika min a delal! tu çû lê te ez li vê derê hiştim.
ma ne min ji te pir hez dikir, tu yê ez tenê nehiştama. te çima ez bi xwe re nebirim. Te ev dînê reben li vê derê çawa tenê hişt, ma qey yekcar dilê te bi min neşewitî, wê kî giyasêvkê û hîroyê ji min re çêke gava ez nexweş bikevim. Ez bêriya te dikim. bêyî tu xatir ji min bixwazî tu çûyî. Ez li xerîbiyê bûm. Te gustîlka xwe ya zêrîn neda min berî çûyîna xwe, ji bo rojên teng di xerîbiyê de. Ma te çawa ji bîr kir. ne te digot "ez ê bidim layê xwe ji bo gava lazimiyek çêbibe" 
dayikê were min jî bi xwe re bibe..
Ez pir westiyam, jiyan bê te hîn girantir dibe.
Kes nema min dixe odeyê û biskewît û çikolatan dide min
Kes êdî min ji zarokên din venadize û tehmtîtikan nade min.
Dayika delal çima min riwê te nekenand!
bibexişîne! biborîne! 
hew ji min hat....

Sunday, May 20, 2012

Westar


De şeva we bimîne xweş,
Heta rojeke din ji îroj..
Duberekirineke din ji dubarekirinên kiryaran,
Awêneyeke tozgirtî ji toza wêneyeke westar
Dema we ya wek her dem xweş be
Guherîna we ya bêguherîn pîroz be li we
Şeva an roj an jî ew dema we ya westar
li we xweş be...

Şev


Şev xemgîn e
Dîsa stêrkan bar kir
Bi ser şevê de taritiya tenêtiyê berdan
Dil xemgîn e
Dîsa yarê bar kir
Li dû xwe hişt yar
Di tenêtiyê de..

Monday, May 14, 2012

Ezitî


Êş diya afirandinê ye qey ??
Tovê şahî di dilê min de
Pênûsa xeyalên min şikenand
Gelo armanc şahî ye
An ezitî ye ??

Sunday, May 13, 2012

Cejna dayikên kuştî


Dayê bibore! min azadî ji te re nehanî.
Dayika xama, nîşana evîn û welatperweriyê! Ez im ew tovê ku hîn di malzaroka te de nehate çandin. Ez nebûm layiqî cangoriya te, ez xwedî li wî zimanê te yê şêrîn derneketim. Min nirxên te yên buha yek li dû yekê winda kirin.
Min wekî te bi serlbilind negot “Min bikujin, lê vê rastiyê jî bizanin ku bi kuştina min bi hezaran Kurd dê ji xewa giran şiyar bibin. Ez pir kêfxweş im ku bi serfirazî û di rêya azadiya Kurdistanê de canê xwe feda dikim.
Bi kujtina te min daxwaza te ya awî bi cih nehanî, û ez hîn bêtir di xewa tirsê, xewa  mirina giyanî, xewa hişmendî de mam.
Min daxwaza te bipê kir dayika delal! çavreşa dil germîn! jinxasa bêhempa! Ez ne li te, ne li mîratiya te, ne li wesiyeta te, ne li zimanê te, ne li helwêsta te xwedî derneketim.
Min xwe bi xwe radestî dijminî kir, min  mejiyê xwe bi ramanên wî şûşt.
Kurdistan xeyala te ya mezin, di mejiyê min de bû rewrewkek ku ez êdî tevî tîbûna xwe jî bi dû navkevim.
Welatparêzî bû têgihek ku ez lê di pirtûkên faşîstên dagirker, di hişmendiya neyarî, û feslefeyên biyanî de digerim.
Evîna te min di stranên bi zimanê Romî, Erebî, û Ecemî de winda kir....
Jinxasiya te kulîlka nûbar di dilê keçên me yên “nûjen” de nebû berhem lê çilmisî û tî ma.
Zimanê  te yê şêrîn, bû mijara guftûgoyên hebûn û nebûnê, pêwîstîbûn û nebûnê.
Ez li tiştekî te xwedî derneketim dayika Leyla!
Ma gelo tu dê min bibexişînî?
Tu dê mafekî bide min ji bo ez lêborîna xwe bixwazim
Dayika Leyla jinxasa bêhepma, dayika şêrîn!
Ez soz didim te ez ê hemû nirxên te vegerînim, bi xebat û berxwedanê, ez êdî serê te naxim ber te. Ez ê dîsa serê te rakim û ji bo te her sibeh bi sirûda “Ey Reqîb”î roja xwe geş bikim.
Soz didime te dayika delal! Şêrîna dilan! Ez zarokekî baş bim û diyariya xwe di vê  sedsalê de bidim te.
Ez welatê dayika xwe azad bikim, û çar peykerên dayika xwe li qadên Hewlêr, Mihabad, Qamişlo û Amedê deynim.
Dayikê bibore! Bibore!

Hingê an hingo, belkî ne herdu jî lê hûn


Hingê and hingo, belkî ne herdu jî lê hûn
Wek ku dihê zanîn cînavkên kurmnacî du cur in;
1.       Xwerû: ez, tu, ew, em, hûn, ew
2.       Tewandî: min, te, wê/wî, me, we, wan
Lê di koma Zimanê Kurdî de pirseke li ser cudahiya herêmî di nav van cînavkan de wek “Hingê” û “Hingo” an “hewe” yan jî “we”.
Ez texmîn dikim ku gellek kes ji we jî wek min nedizanî ku ev cînavk hene jî, lê va me ew bihîstin û em ê binerin bê taybetmendiyên wan çi ne û li kîjan deverê dihên bikarhanîn.
Li ser vê mijarê Mamoste Michael Chyet Di kurmancîyê da, du cureyên cînavkan hene [2 cases]: Direkt û Oblique --. Herçî pirrejmara duwemîn kes e: direkt Hûn/Hîn/Hon/Hûng e, li gura deverên cur bi cur; yên oblique jî ev in: we/hewe/hingo/hinge. Di zimanê standard da, Hûn û we bi kar tên: Hûn hatin - Min hûn dîtin - Ez we dibînim - bi we ra/digel [he]we.
Li vir xuya dibe ku pirraniya van cînavkan devokî ne û di zimanê standard de ne li kar in û nethatine pejirandin. Ji xwe mamoste Husein bi van gotinan nerînên xwe anîn zimên:
Ez bi xwe jê re "cînavên netewandî" (ez, tu, ew, em, hûn, ew) û "cînavên tewandî" (min, te, wê/wî, me, we, wan) dibêjim.

Formên cuda yên cînavên netewandî: Bi devkî "ez hin caran "e" ye yan "wez" e. Tu di hn devokan de "ti" ye. Hûn "hîn, hwîn, hinge, hingo" ye. "Ew"a pirrjimar dikare "wa, ewa, ewan, ewna, ewana" were gotin lê li gor qeydên ergatîvî bikaranîneke xelet e.

Formên cuda yên cînavên tewandî: "min" dikare "mi" be, "wê" dikare bibe "ewê" û "wî" jî dikare bibe "ewî". "We" li hin deveran "hewe" ye û li hinan jî forma netewandî "hingo" tê bikaranîn. "Wan" dikare "wa, ewa, ewan, ewna, ewana" be lê li vê derê li gor qeydên ergatîvî bikaranîneke rast e.

Hez dikim tu tiştên din jî bi bîr bînim:

1. "hingo" li hin deveran wek forma rêzgirtinê/ihtiramê bo kesê duyem yê yekjimar jî tê bikaranîn anku mirov ne tenê ji çend kesan re lê ji kesekî bi tenê re jî dibêje: "Navê hingo çi ye? Hingo xelkê kîj[an] bajarî ye?" wek ku farisî de jî "şuma" û di zazakî de "şima" ne tenê bi maneya "tu" lê herwiha bi wateya "hûn" jî li kar e. Bi heman awayî "siz" ya tirkî û "vous" ya fransî jî. Jixwe di inglîzî de "thou" (tu) bi temamî winda bûye û "you" (hûn) cihê wê jî girtiye.

Herwiha divê ew jî neyê jibîrkirin ku eger "hingo" ne bi maneya "hûn" lê bi wateya "tu" were bikaranîn, hingê lêker ne pirrjimar lê yekjimar e lê dîsa jî ne qertafa kesê duyem yê yekjimar lê qertafa kesê sêyem yê yekjimar digire, nimûne: "Hingo dike[t]", ne "*hingo dikî" yan "hingo "dikin".

2. "Hingo" di devokên tixûbî yên kurmancî û soranî de tê bikaranîn. Loma ji bilî kurmanciya Amêdiyê, Zêbarê, Barzan... ew herwiha di hin devokên soraniya mukriyanî de jî (Şino, Banê, Mihabad) de jî li kar e.

Şoreş


Astenga mezintirîn di navbera şoreş û mirovî de têkilyên çivakî ne,
xweperestî riya herî kin e,
Ji bo şoreşê.
Yek , Dido , Sisê
Deng hêdî hêdî tê
Dengê guhertinê
Dengê şoreşê
Vê carê, bi serê we gişan, 
Heger rabe dê biteqe
Ez ê jî pê re biteqim
Lê hîn tirsek di dilî de heye
Hîn ez newêrim
Ji xwe ditirsim
Ku ez wek ku dixwazim neteqim
Bila hinekî din
Hêdî hêdî bikele ava serî û dilê tirsonek
Lê bila ev cara ya dawî be
Dengê guhertinê
Dengê şoreşê
Vê carê, bi serê we gişa, 
Heger rabe û biteqe
Ez ê jî pê re bitqim
Lê hîn tirsek di dilê min de heye
Hîn ez newêrim
Dilyar Amûdê

Ez hêvîdar im ku ev nivîsa ya min be. min di nav nîşeyên xwe de dît lê nedihat bîra min bê ya kê ye!

Mirovahî û xwehezî

Ez jî bi mirovatî û wekheviyê re me, lê bila em hinekî ne hestî be, bila hestên me 
zora mejiyê me nebe. ka em bi hev re hinekî li dîrokê binerin, ez ê nimûneyan ji 
we re nebêjim lê hûn ê bibînin ko em her dem ji ber sê sedeman winda dikim, 
yek  ji ber ko em herdem hatine xapandin ji alî hevbend û hevalên xwe ve, 
ya din jî jiber ko em ne rêxistî ne,ya sisiya ji ber ko em zêde bi mirovatî 
tevgeriyane. Bila em hinekî ji xwehez bin hevalno! em, ew Kurdên 
ku bi sedê sala bindest in, bila em ji bo xwe bixebitin.

Friday, May 11, 2012

Derewçîn



Derewên te rengên riwê te vediguherandin, 
Lê baweriya min kulîlkan di dêmên te dipişkivandin
Veguherîna te ne ji fediya te lê ji tirsa te bû..
Te wijdanê xwe bi çêjgirtina ji kawikiya min firotye 
Te bi şeytan û xwedayî re peymana têkbirina min daye
Û ez li qadên dozînên xwe kuştime
Bi awirên derewçîn tu tevneyên nû ên êşê dihûnî
Û bi destên xwe yên gerok hêza bedenê min dipîvî
Min bi rewrewkên hestên xwe ve girê didî

Thursday, May 10, 2012

Nakokî û xebat


Ev cîhana sanalî bûye awêneya nakokiyên derûniya miorvên me..pevçûna di navbera hişmendî û daxwazên wan de xwe li vê qadê derdibe..
Ev gotin ji min re ne: gava tu tiştekî bibêjî di çivatekê de û tu bibînî kes guh li te neke, bizane tu tiştekî negiring dibêjî. Ma gelo gotina tiştin li gorî civatê "vala" û "bêwate" reftar û tevgereke şaş e? ê wekî din em ê çawa bikarin berevaniya ramanên xwe bikin. Ez dibêjim qey divê mirov dev ji xebata xwe bernede lê dîsa jî ji nû ve nerîn û ramanên xwe kontrol bike ta ku kêmaniyên xwe bizane. zanîna kêmaniyan têra serkeftinê nake, û pejirandina wan jî, anku xwerexnekirin gaveke ji bo pêşketinê lê jixwebawerî û viyana guherînê gava duyem e. ya sêyem ji xwe  xebat e. ev ji me gişan  kêm e. ji xwe ji min gellekî kêm e.

Saturday, May 5, 2012

Ji bo çi?


Ji bo çi?
Ji bo min û te
Jiyan, min xist nava destê te
Dil, raxist li ber lingê te
Hest, biraştin bi xweziya dîtîna te
Viyan, firot bi kirrîna dilê te
Xwe, şewtandin bo germkirina hinavên te
Ji bo min û te
Ez Hîn jî xwe dikim darek ji daristana çavên te
Xwe dikim gulek ji gulên dêmên te
Dikim goriyê te
Dilyar Amûdî

Friday, May 4, 2012

Jîn û jan


Dil xemgîn e
Ji çêja şerab lêvan dîn e,
Bi bêriya hinaran dilorîne.
Yar şêrîn e
Ji ber dilî li dûr dimîne
Bi bêriya evînê xwe disojîne
Dil û Yar
Jîn û jan
Dilyar Amûdî