Ji ber tu rica dikî û dibêjî, "Ez dizanim tu peyva ferhengî jî dizanî" û "Dizanim tu şareza yî. Lê ez dixwazim fêm bikim bê hûn li gundê xwe çawa dibêjin" jî. Lê ew kurdê ku her rojê dibêje "Li gundê me wisa ye û ya rast ya gundê me ye" êdî ya gundê xwe nabêje yan jî nizane bibêje yan jî ji bîr dike û ya ferhengê dibêje.
Welhasil em bi kurdoyî re heyirîne û nizanim ka çawa bikin ku bersiva rast ji devê wî derxînin. Ji ber ez jî kurd im her hewl didim a xwe rast nîşan bidim lê vê carê ne wisa bû. Bi zorê be jî ez qanî bûm ku ez şaş im.
Min zêde dirêj kir lê mesele ev bû; peyva "xwÎşk" bû ku li ba me "xweh" an "xwa" ye û min cara pêşî li Efrînê bi awayê "xuşk" an jî "xwişk" bihîstibû. Her gava ku min didît hinek peyvê wek "xwîşk" anku bi "Î"yê dinivîsîn, min digot çima û min ji xwe re digot, "île şaşiyek tê de heye".
Lê ne wisa ye peyva "xwîşk" heye û ez şaş bûm û min ê li ser mijarê nenivisiye lê min ji xwe re got, madem ez evqasî li ser fikirîme û min ji evqas kesan jî pirsiye, de ka ez van encaman jî li cihekî berhev bikim belkî paşê bi kêrî tiştin din werin.
Lê divê ez vê bibêjim jî şêwaza "xwîşk" hebe jî, wek ku pêwîstî bi lêkolîneke berfirehtir heye ji ber dibe ku tenê diyardeyeke dengî be û di rastiyê de ji veguhertina dengê "û"yê hatibe û ew bixwe ne "î" be.
Dengnasî li gel ku min pirtûkên ingilîzî jî li ser xwendin û hema bibêje, min di kurmanciyê de çi peyda kiribe, min xwendiye lê mijar her bi min giran û zehmet e. Guhê min ne guhekî muzîkî ye û wisa baş ji nav dengan dernakevim. Lê dîsa ez ê fikirên xwe bibêjim.
Pêşî divê ez bibêjim ku di peyva "xwişk"ê de dîfotng heye lewra divê li gorî wê bifikire. Ez ji we re bibêjim dîftong çi ye.
Diftong bi kurtasî "kelijîna du dengdêran di yek dengdêrekî de ye lê gava herdu dengdêr di heman kiteyê de bin" ji ber ji bilî çend mînakên devkî, di kurmanciyê de tenê piştî "x"yê pêk tê Celadetî ew wek "xw" nîşan dabû lê ew bixwe ne wisa ye.
Li vir ez ê behsa dîftongê nekim ka çi ye û ne çi ye lê sedema min got ku jihevderxistina dengan zehmettir dike, nexasim ku di hinek devokan de tine yan jî li ber wendabûyî ye.
Îca min twitterê de pirsî ka kî li ku çi dibêje, carinan baweriya min bi nivîsê nehat min xwest deng were şandin û encam wisa derketin:
Farqîn:
1. Xwişka min. ( Farqîn )
Herwiha ji Farqînê bersiveke din hat ku balkêş bû:
2. Ji meriv biçûktir be ‘xwişka min’
Ji meriv mezintir be ‘xûça min’
Herêma Silîva, bajarê Farqînê
3. Xuşk(xwişk)-farqîn
Semsûr:
xûça min, xûçka min, xûşka min
Culemêrg:
Xwûşka min , Culemêrg
Dih/Sêrt:
Gelo "Ji kerema xwe" yan "ji kerema xwe RE." ? Ji hêla din ve "Xwîşka min" (Dih)
Qoser:
Bi gotin "xwa min" e. Lê em dizanin ev sadeya "xweh"ê ye. Lewre di rewşa pirjimar de wek nimûne "ew çar xweh in" û "xwehên wî giş hatibûn" tê gotin.
Xwişk jî ji wê ye, bi "-(ş)k"ê hatiye "biçûkkirin". Wek jinik û mêrik. Di zimanên din yên îranî de formên "x(w)aher", "xwar" hene.
Wan:
Xûşka min, Wan
Erzirom:
Xwenga min, xa min , xwişka min her sê jî tê karanîn. Erzirom
Meletî:
Xweng û xweha : Meletî :)
Xerzan:
Xweh li Xerzan
Wan/Qelqelî:
Xayka min.. Wan/Qelqelî
Cihên nediyar:
Xûşka min
Xwenga min
Mêrdîn:
Mêrdîn:
Xweha min *Mêrdîn
..
Hinek bersivên ji aliyê Behdînanê jî hatin ku min hema hema bê guhertin latînîzekirin:
Kanî Masê
"Xîşka min" hindî min guh lê buwî li Badînan hemiyê her peyva (Xîşk) dihête bikarînan. Hindek cara jî li herêma me li navçeya Kanî Masê ya girêdayî qeza Amêdiyê di nav me da bi rengekê kêm peyva(Xîçû) bo sivikkirinê bikar dînîn"
Akrê
Her di kevin da Akreya peyva (Xiçû) bi kar tîna û heta nûke jî û digel peyva dî jî (Xuşk) ne ku xîşk , li dîv jêderîn mamusta Emîn Butanî li ferhenga zaravê badînî (xuşk) peyveka fermî ye û hemû peyvîn dî li dîv cugrafiyayî dhiête guherîn.
...
Encam ne li gorî dilê min bûn: Ji ber peyva xwişk hebû lewra min hewl da bi deng bibihîzim, min xwe gihand çend kesan û wan jî got, "xîşk" an jî "xwîşk".
Lê divê ez vê bibêjim: "Ew kesên ku xwîşk an xîşk dibêjin, "û"yê an dikin "ü" an jî "î".
Ji ber min pirsî û min dît ku peyvên "şûr" " dûr" wek "şîr" û "dîr" dibêjin an jî
Herwiha li Dihê jî : Ez ji Dihê me, lê li Wanê dijîm/ dimirim :) Heger qesta te "û" û "ü" bin, li dihê dibêjin "tü, güz" li Wanê jî nabêjin "gûz" dibêjin "güz" ...
Îca ne ku li ser a xwe israr dikim lê wek mînak Efrînî Ayê dikin O û dibêjin "Ov" gelo ji ber ew wisa dibêjhin, em ê peyva "OV" wek alternatîf têxin ferhengê yan jî em bibêjin ku tenê "AV" heye û "OV" variyanteke bilêvkirinê ya herêmî ye?
Eger em "OV" wek varyant bihesibînin û nexin ferhengê, hingê ihtimal heye ku "xwîşk" û "xîşk" jî varyanteke "xwûşk"ê be lê dîsa jî bibêjin, ji ber ku "dîftong" li vir heye, ez nikarim bersiva vê pirsê bidim.
Tenê dişêm qebûl bikim ku şêwaza "Xwîşk" di kurmanciyê de heye.
Pirsyara din jî gelo ji van hemû peyvan, em ê kîjanê wek standard qebûl bikin û yên din çawa wek formên herêmî qebûl bikin??
No comments:
Post a Comment